Rynkowe uwarunkowania produkcji rolniczej

Obecnie w Polsce funkcjonuje ok. 1,4 mln gospodarstw rolnych obejmujących powierzchnię 14,6 mln ha. Średnio, w 2020 roku na jedno gospodarstwo rolne przypada 11,04 ha użytków rolnych. Wartość ta, ze względu na zmniejszającą się liczbę gospodarstw rolnych, nieznacznie od kilku lat wzrasta, nadal jednak pozostaje na znacznie niższym poziomie niż w większości państw Unii Europejskiej. Warto również dodać, że ponad 1 mln gospodarstw rolnych to gospodarstwa o powierzchni do 10 ha (odpowiednio 1-5 ha – 712 tys.5-10 ha  - 316 tys.)

Niekorzystna struktura obszarowa znajduje odzwierciedlenie w wielkości produkcji na 1 ha użytków rolnych i produkcji ogółem. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że około 913 tys. gospodarstw rolnych, czyli około 66% ogółu osiąga wielkość standardowej produkcji w zakresie od 0 do 8 tys. euro. Gospodarstwa o niskim poziomie Standardowej Produkcji cechują się niską efektywnością produkcji, mają one charakter socjalny, a tylko nieliczne z nich podejmują działania inwestycyjne w celu zwiększenia potencjału produkcyjnego. W większości przypadków działalność rolnicza stanowi uzupełnienie dochodu z innych źródeł np. praca zarobkowa, świadczenia emerytalne, rentowe itp.

Analiza danych terytorialnych wskazuje również na duże różnice w potencjale wytwórczym między gospodarstwami rolnymi położonymi w różnych województwach, co bezpośrednio przekłada się na rentowność prowadzonej działalności, a w ostatecznym rozrachunku na dochód z działalności rolniczej.

Drugim czynnikiem kształtującym opłacalność działalności rolniczej jest cena, zwłaszcza relacja cen sprzedawanych produktów rolnych oraz zakupywanych usług i towarów. Analiza danych z ostatnich lat wskazuje na dużą zmienność tych relacji co bezpośrednio przekłada się na rentowność wybranych działalności produkcyjnych w rolnictwie. Czynnikami determinującymi zmienność cen są przede wszystkim: nadprodukcja wybranych produktów na rynku, zmiany klimatyczne przejawiające się m.in. przedłużającymi okresami suszy, choroby zakaźne zwierząt np. afrykański pomór świń ASF itp.

Kolejnym instrumentem stosowanym przez poszczególne kraje bądź związki państw np. Unię Europejską są różnorakie formy ochrony rynku oraz wsparcia działalności rolniczej w ramach jednolitego rynku. Budżet Unii Europejskiej na rolnictwo i obszary wiejskie przewidziany na rok 2020 w ramach Wspólnej Polityki Rolnej wynosi 49 mld EUR, co stanowi 34,9 % łącznego budżetu UE. W Polsce pieniądze ze Wspólnej Polityki Rolnej przeznaczone są w głównej mierze na finansowanie operacji w ramach PROW oraz wsparcie dochodów rolniczych w formie płatności bezpośrednich. W ubiegłym roku z tego tytułu 1,3 mln rolników wypłacono 13,5 mld zł Warto jednak zwrócić uwagę na informacje publikowane przez IERiGŻ-PIB, że dwie trzecie polskich rolników uzyskuje z dopłat bezpośrednich kwotę nie przekraczającą 5 tys. zł rocznie, tj. ok. 400 zł miesięcznie. Uzyskana kwota jest następstwem wcześniej wspomnianej niekorzystnej struktury gospodarstw rolnych

Przedstawione powyżej czynniki w głównej mierze wpływają na kształtowanie sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych. Doświadczenia polskich rolników z obecności na wspólnym europejskim rynku oraz wsparcie finansowe dla działalności rolniczej przyczyniły się do poprawy konkurencyjności sektora rolno-spożywczego o czym świadczą wzrosty: poziomu globalnej i towarowej produkcji rolniczej, inwestycji w działalności rolniczej i przetwórstwie oraz eksportu produktów rolnych i spożywczych do krajów UE i trzecich.

Powyższy tekst stanowi wprowadzenie do prelekcji Łukasz Bocheńskiego z Centrum Doradztw Rolniczego, która odbędzie się podczas Polskiego Kongresu Rolniczego w dniu 15 stycznia. Prelegent skoncentruje się na danych pozwalających lepiej dostosować się podmiotom działającym na rynku rolnym do warunków rynkowych, takich jak:

2. potencjał wytwórczy: liczba producentów, powierzchnia użytków rolnych, pracujący w rolnictwie, potencjał rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynikający z warunków naturalnych – WWRPP, nakłady inwestycyjne, typy działalności rolniczej wg województw,, obsada zwierząt, struktura produkcji, wielkość standardowej produkcji;
3. cena produktów rolnych, środków do produkcji, nożyce cen;
4. instrumenty ochrony rynku oraz formy wsparcia działalności rolniczej w ramach WPR (płatności do działalności operacyjnej i inwestycyjnej z funduszy krajowych i UE);
5. dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego jako źródło utrzymania rodziny oraz finansowania działalności inwestycyjnej.

Zapraszamy do udziału!